19 april 2019

De fabella

Een klein botje achteraan in je knie waarvan de functie tot op vandaag niet bekend is, dat is de fabella. Niet alle mensen hebben het en we kunnen perfect zonder leven. In medische kringen geldt het soms wel eens als een "overbodig" botje. Wetenschappers hebben nu vastgesteld dat dat "overbodige" botje veel meer voorkomt dan vroeger. Hoe komt dat?

De fabella is een zogenoemd sesambot (os sesamoïdes), wat betekent dat het ingebed ligt in de pees van een spier. In ons lichaam bevinden zich meerdere sesambotten of -botjes. De knieschijf bijvoorbeeld, dat is het grootste sesambot in ons lichaam. Ook in de pezen onder onze voet naar onze grote teen zitten een of twee sesambotjes.

De fabella, wat "kleine boon" betekent, groeit in de pees achteraan de knie. Het komt frequent voor bij zoogdieren, maar veel minder bij mensen. Wetenschappers hebben de exacte functie ervan nog altijd niet kunnen bepalen. Het wordt soms gezien als een "surnumerair" bot, een overbodig bot, zo je wil. Heel veel mensen hebben het niet, zij kunnen perfect zonder.

Wetenschappers van het Imperial College in de Britse hoofdstad Londen hebben de evolutie van het fabella-beentje bij mensen in de laatste 150 jaar onderzocht. Enigszins verrassend moesten ze vaststellen dat het botje nu veel meer voorkomt dan vroeger.

Van 17 naar 11 naar 39 procent in bijna 150 jaar tijd

Een team van wetenschappers onder leiding van dokter Michael Berthaume bekeek medische literatuur en studies over knieën in 27 landen. Het ging om de gegevens van 21.676 knieën. De oudste gegevens gingen terug tot 1875.

In 1875 had 17,9 procent van de mensen die toen onderzocht werden een fabella. In 1918 was dat teruggevallen tot 11,2 procent. Een daling met een derde dus, in de tijdsspanne van ruim 30 jaar. De volgende vaststelling was nog vreemder: in 2018, 100 jaar later, werd bij 39 procent van de onderzochte mensen een fabella ontdekt. Het komt nu dus drie keer vaker voor.

Dat zijn schommelingen die in termen van natuurlijke selectie heel snel gaan. Sneller dan je normaliter zou kunnen aannemen. Volgens de wetenschappers is er dus meer aan de hand. Maar wat?

Wat is de verklaring?

Er zijn enkele opties. Ligt het aan de onderzochte populatie? Fabella's lijken vaker voor te komen bij Aziaten en Australiërs dan bij Europeanen en Amerikanen. Maar Berthaume en zijn collega's zagen in de studies dat de stijging bij elke bevolkingsgroep te merken is. Komt het door verbeterde technieken waardoor de fabella beter op te sporen is? Maar studies over andere gelijkaardige botten die makkelijk "te missen" zijn, toont daar geen stijging. Om het nog wat ingewikkelder te maken, heeft een derde van de mensen met een fabella dat botje slechts in één knie.

Volgens Berthaume en zijn collega's moeten omgevingsfactoren een rol spelen. Volgens hen heeft voeding ermee te maken. Betere voeding maakt de gemiddelde mens groter en zwaarder, wat betekent dat we langere scheenbenen en kuitspieren hebben. Dat vergroot de druk op de knie. En omdat sesambotjes ontstaan als reactie op bewegingen en druk, zou dat kunnen verklaren waarom de fabella aan een comeback bezig is.

Waarom is dit belangrijk?

De fabella lijkt vooral problemen te veroorzaken. Bij mensen met een fabella wordt vaker artritis (gewrichtsontsteking, nvr) vastgesteld, al is niet duidelijk of het botje dat ook echt veroorzaakt, en zo ja, hoe. Een fabella kan ook een knie-operatie bemoeilijken en ook gewoon op zich tot pijn en hinder leiden.

Door onderzoek naar de fabella willen wetenschappers meer inzicht te krijgen in de evolutie van de mens. Artsen hopen zo ook in de toekomst mensen met artritis in hun knie en met knieproblemen in het algemeen beter te kunnen helpen. Operaties om de knieschijf te vervangen, zouden ook verbeterd kunnen worden. Er loopt nu onderzoek naar hoe het voorkomen verschilt per geslacht, leeftijd en regio.

Intussen blijft het gissen naar de functie. "Niemand weet waarom sommige mensen wel een fabella hebben, en andere mensen niet", zegt Berthaume. "We hebben altijd geleerd dat het menselijke skelet 206 botten heeft, maar onze studie stelt dat in vraag. De fabella lijkt geen echte functie te hebben en veroorzaakt bij sommigen pijn. Bij problemen is het nodig om het weg te nemen. Misschien staat de fabella binnenkort bekend als de appendix van het skelet."

Bron: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/04/19/de-terugkeer-van-de-fabella/?fbclid=IwAR1Arv1jm1Gf5-xYWYhNtGQpl_K98ajIFDdhYv372jaRIQdd0s0d_x2uEiE